درزمان مشروطیت از مجلس ایران با عناوینی مانند "مجلس مقدس" و"مجلس شورای ملی" یاد می‌شد اما پس از پیروزی انقلاب و در۳۱ تیر ۱۳۵۹ نمایندگان مجلس، این نهاد را مجلس شورای اسلامی نامگذاری کردند. و در ۷خرداد همان سال اولین جلسه مجلس اول با ۲۷۰ نماینده برگزار شد. بیشتر نمایندگان این دوره از زندانیان سیاسی رژیم پهلوی بودند. پس از آن هر۴ سال و پیش ازپایان دوره قبل، انتخابات مجلس بعدی انجام می‌شود تا کشورحتی یک روز بدون مجلس نباشد.

مجلس اول

انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی دردو مرحله و در تاریخ‌های۲۴ اسفند سال ۱۳۵۸ و۱۹اردیبهشت سال ۱۳۵۹ برگزار شد.

دوره مجلس	تعداد واجدین شرایط	تعداد رای دهندگان	تعداد  داوطلبان	تعداد نامزدهای منتخب	درصد مشارکت کشور	رئیس مجلس
دوره اول	۲۰.۸۵۷.۳۹۱	۱۰.۸۷۵.۹۶۹	۳.۶۹۴	۳۲۷	۵۲.۱۴	اکبر هاشمی رفسنجانی
دوره دوم	۲۴.۱۴۳.۴۹۸	۱۵.۶۰۷.۳۰۶	۱.۵۹۲	۲۷۴	۶۴.۶۴	اکبر هاشمی رفسنجانی
دوره سوم	۲۷.۹۸۶.۷۳۶	۱۶.۷۱۴.۲۸۱	۱.۹۹۹	۲۷۸	۵۹.۷۲	اکبر هاشمی رفسنجانی_ مهدی کروبی
دوره چهارم	۳۴.۷۶۳.۹۲۷	۱۸.۷۶۷.۰۴۲	۳.۲۳۳	۲۷۴	۵۷.۸۱	علی‌اکبر ناطق نوری
دوره پنجم	۳۴.۷۱۶۰۰۰	۲۴.۶۸۲.۳۸۶	۵.۳۶۵	۲۷۷	۵۵.۷۸	علی‌اکبر ناطق نوری
دوره ششم	۳۸.۷۲۶.۴۳۱	۲۶.۰۸۲.۱۵۷	۶.۸۵۳	۲۹۷	۶۹	مهدی کروبی
دوره هفتم	۴۶.۳۵۱.۰۳۲	۲۳.۷۳۴.۴۷۷	۸.۱۷۲	۲۹۴	۵۰.۵۷	غلامعلی حدادعادل
دوره هشتم	۴۹.۵۰۰.۰۰۰	۲۴.۰۰۰.۰۰۰	۷.۶۰۰	۲۸۸	۵۵.۰۴	علی لاریجانی
دوره نهم	۴۸.۲۸۸.۷۹۹	۳۰.۹۰۵.۰۳۰	۵.۲۸۳	۲۹۰	۶۴.۲	علی لاریجانی
دوره دهم	۵۴.۹۱۵.۰۲۴	۳۳.۹۵۶.۶۵۱	۴.۷۲۰	۲۸۷	۶۱.۸۳	علی لاریجانی
دوره یازدهم	۵۷.۹۱۸.۱۵۹	۲۴.۵۱۲.۴۰۴	۵.۲۳۲	۲۹۶	۴۲.۵۷	محمدباقرقالیباف

در این دوره ازانتخابات سه گروه عمده "ائتلاف بزرگ" به رهبری آیت الله سید علی خامنه‌ای(۳۱%آرا)، "دفتر هماهنگی همکاری‌های مردم و رییس جمهور" به سرپرستی ابوالحسن بنی صدر(۱۲% آرا)، "گروه همنام" به سرپرستی مهدی بازرگان(۷%)، جبهه ملی ایران(۳%)، حزب توده(۴%) وگروه مستقل‌ها(۴۳%) رای آوردند.

طبق آمارهای رسمی، ۵۲.۱۴ % واجدین شرایط، درپنجمین انتخابات عمومی پس از همه پرسی تعیین نظام جمهوری اسلامی شرکت کردند. ۲۰.۸۵۷.۳۹۱ نفر واجد شرایط رای دادن بودند که ۱۰.۸۷۵.۹۶۹ نفر پای صندوق‌های رای رفتند.

پس ازتایید یا رد صلاحیت نمایندگان ۳۶۹۴ نفربرای۲۷۰ کرسی رقابت کردند. سرانجام اکبرهاشمی رفسنجانی عهده‌دارریاست مجلس شد و نایب رئیسان سیدعلی اکبرپرورش، سید محمد موسوی خویینی‌ها، حبیب‌الله عسگراولادی، محمد یزدی و سید محمد خامنه‌ای بودند.

مجلس اول هم از لحاظ ترکیب سیاسی، هم از نظر شخصیت‌های حاضر درآن و از نظر همزمانی با حوادث مختلف سیاسی مثل جنگ تحمیلی، ترورهای دهه شصت و غیره جایگاه منحصر بفردی دارد.

مجلس دوم

انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی روز جمعه ۲۶فروردین۱۳۶۳برگزار شد. و از مجموع ۲۴.۱۴۳.۴۹۸نفر واجد حق رای، ۱۵.۶۰۷.۳۰۶نفر در انتخابات مشارکت کردند. که نتیجه آن انتخاب ۱۲۱نفر از بین کاندیداها بود. اما در مرحله دوم ۱۳۰ نفر دیگر هم برکرسی نمایندگی نشستند و سایر نمایندگان هم در انتخابات میان دوره‌ای به مجلس راه یافتند. کاندیداهای حزب جمهوری اسلامی وجامعه روحانیت مبارز پیروزی در این دوره از انتخابات را از آن خودکردند.

پیشینه

انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی در شرایطی برگزار شد که کشور در حال جنگ، و در وضعیت تحریم شدید سیاسی، نظامی و اقتصادی به سرمی‌برد. با کنار رفتن نیروهای لیبرال، مارکسیست‌ها و چپ‌ها از جمله حزب توده و سازمان مجاهدین خلق،   انتخابابت مجلس دوم صحنه رقابت نیروهای خط امام و انقلاب بود.

تعداد کاندیداها

دومین دوره انتخابات مجلس با اعلام آمادگی۱۵۹۲ نفر اجرا شدکه از این بین حدود۲۶۶ نفر توسط شورای‌نگهبان رد صلاحیت شدند و ۱۱۵ نفراعلام انصراف کردند.

برگزاری انتخابات

سرانجام انتخابات مجلس دوم در سه مرحله برگزار شد. با وجود تصرف بخش هایی از مناطق مرزی توسط دشمن بعثی، مردم در ۱۹۳ حوزه برای انتخاب ۲۷۰ نماینده در موعد مقرر حاضر شدند.

انتخابات سراسری مستقیم شامل ۱۸۷ حوزه انتخابی بود و انتخابات سراسری غیرمستقیم در شهرهای جنگ‌زده شامل آباده، دهلران، مهران، قصر شیرین و خرمشهر انجام شد. وانتخابات سراسری برای اقلیت‌های دینی هم شامل ارامنه شمال، ارامنه جنوب، آشوری، کلدانی، کلیمیانو زرتشتیان بود.

سرانجام اکبر هاشمی رفسنجانی  به سمت رئیس مجلس دوم و محمد یزدی، مهدی کروبی و محمد مهدی ربانی املشی  به عنوان نایب رئیسان منصوب شدند.

مجلس سوم

۴سال بعد، سومین انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا دردو مرحله و درتاریخ ‌های۱۹ فروردین و ۲۳ اردیبهشت ۶۷ برگزار شد. در ۷خرداد هم اولین جلسه مجلس سوم با حضور روسا و نمایندگان هر شهر و حوزه در محل ساختمان پیشین مجلس (خیابان امام خمینی) تشکیل شد.

کاندیداها و اتفاقاتی درحاشیه مجلس

در طول دوره سوم مجلس شورا، چند انتخابات میان دوره‌ای برگزار شد. که از مهم ترین آن‌ها در تاریخ ۷آبان۱۳۶۷و ۲۴آذر۱۳۶۸ بودند.

در مرحله اول و دوم، ۱۵حوزه بنابه‌دلایلی توسط شورای نگهبان باطل گردید. و اعتبارنامه نماینده منتخب حوزه بروجرد نیز در مجلس رد شد و بدین ترتیب ۱۶ حوزه مجلس شورای‌اسلامی فاقد نماینده بودند. در نتیجه انتخابات میان دوره‌ای ۷آبان در ۱۶حوزه انتخابی بین ۱۱۱داوطلب برگزار شد و ۲۴آذر در۶حوزه انتخابی برای چهارنماینده تهران، کرج، کاشان، کردکوی، بندر ترکمن و کوهدشت هرکدام یک نماینده از بین ۷۳ داوطلب صورت گرفت.

مشارکت مردم

در شهرهای مختلف کشور، ۵۹.۷۲% افراد در انتخابات شرکت کردند. در حالیکه این آمار فقط در تهران به ۴۳% می‌رسد. از مجموع ۲۷.۹۸۶.۷۳۶واجد شرایط رای، ۱۶.۷۱۴.۲۸۱ رای درصندوق‌ها  مشاهده شد.

اعضای  هیئت رئیسه

در ابتدای شروع مجلس سوم، اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس بود اما پس از انتخاب او به عنوان رئیس جمهور، مهدی کروبی بر مسند رئیس مجلس نشست. و حسین هاشمیان و اسدالله بیات نایب رئیسان او بودند. که با حزب جناح چپ فعالیت خودرا آغاز کردند.

مجلس چهارم

چهارمین مجلس شورای اسلامی در۲۱ فروردین ۱۳۷۱ برگزار گردید رئیس مجلس حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری و نایب رئیسان، حسن روحانی، سید اکبر پرورش، محمدعلی موحد کرمانی و حسین هاشمیان با حزب جناح راست بودند.

کاندیداها و مشارکت مردم

مشارکت مردم درکشور ۵۷.۸۱% و در تهران ۳۹٪ بود که از مجموع افراد واجد شرایط رای (۳۴.۷۶۳.۹۲۷ نفر) تنها ۱۸٬۷۶۷٬۰۴۲نفر رای دادند. جامعه روحانیت مبارز با  قرار گرفتن در ۱۳۴ کرسی، اکثریت مجلس چهارم را بدست گرفت. و پس از برگزاری دور دوم انتخابات، سه چهارم کرسی‌های مجلس از آن جامعه روحانیت مبارزشد.

مجلس پنجم

انتخابات پنجمین دوره هم در ۱۸ اسفند ۱۳۷۴ برگزار شد که اولین جلسه آن در۱۲خرداد ۱۳۷۵ با حضورعلی اکبر ناطق نوری به عنوان رئیس مجلس و نایب رئیسان او، حسن روحانی و محمدعلی موحد کرمانی برگزار شد. علی اکبر ناطقی بااختلاف ۱۱رای از عبدالله نوری توانست به ریاست مجلس پنجم با انتخاب جناح راست برسد.

مشارکت و حواشی

مشارکت مردم در سراسر کشور ۷۱% و در تهران ۵۵.۷۸% بود که تعداد شرکت کنندگان در انتخابات را جمعیتی  معادل ۲۴٬۶۸۲٬۳۸۶ برآورد می‌کند.

علاوه بر جامعه روحانیت مبارز تهران، و گروه‌های پیرو خط امام، حزب سیاسی تازه تاسیس جمعی از کارگزاران سازندگی ایران به رقابت پرداختند.

رهبر حزب روحانیت مبارز علی اکبر ناطق نوری بود که با جبهه پیروان خط امام هم همکاری می‌کرد. حوزه انتخابات این حزب تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر بود. در۴‌دوره قبل مجلس، توانستند ۱۳۴ کرسی را از آن خود کنند و در دوره پنجم با گرفتن۴۴.۳۵% آرا، ۱۱۰ کرسی را اشغال کردند.

حزب کارگزاران سازندگی نیز به رهبری غلامحسین کرباسچی در مجلس پنجم تشکیل شد. با اینکه در دوره‌های قبل مجلس شرکت نداشتند اما توانستند با اخذ ۳۱% آرا، ۸۰ کرسی در مجلس پنجم  از آن خود کند.

مجلس ششم

ششمین دوره مجلس هم  از ۷خرداد ۱۳۷۹ به مدت ۴سال ادامه داشت که در این دوره اصلاح‌طلبان اکثریت مطلق اعضا را در دست داشتند.

سری ششم از انتخابات طی دو مرحله در تاریخ‌های ۲۹بهمن ۱۳۷۸ و ۱۶ اردیبهشت ۱۳۷۹برگزار گردید. و از میان ۳۸٬۷۲۶٬۴۳۱نفر واجد شرایط رای دادن،  ۲۶٬۰۸۲٬۱۵۷ نفردر انتخابات شرکت کردند. در این دوره از انتخابات جبهه "دوم خرداد"توانست نظر اکثریت مطلق مجلس را بدست آورد ودر تهران بزرگ، فهرست نامزدهای پیشنهادی حزب" مشارکت ایران اسلامی"۹۰% کرسی‌های این حوزه را کسب کرد.

انتخاب هیئت رئیسه دائم و موقت

دردومین جلسه از مجلس ششم (۱۰خرداد۱۳۷۹) هیئت رئیسه موقت انتخاب شدند. مهدی کروبی با اخذ۱۸۶ رای مثبت و ۶۳رای ممتنع رئیس مجلس شد. مجید انصاری با ۱۴۶ رای مثبت، و ابوالقاسم سرحدی زاده با۸۵ رای مثبت به ترتیب  به نایب رئیس اول ودوم مجلس ششم منصوب شدند. هنگام انتخاب هیئت‌رئیسه دایم دوتن از چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب بهزاد نبوی و سید محمد رضا خاتمی به سمت نایب‌رئیسان اول ودوم مجلس ششم انتخاب شدند.

هیئت رئیسه دائم با هماهنگی بیشتر با افکار و خواسته‌های مردمی تشکیل شد اما بازهم مهدی کروبی به سمت رئیس مجلس منصوب شد.

مجلس هفتم

انتخابات هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی در۱اسفند ۱۳۸۲ برگزار شد و ۷خرداد سال بعد هم اولین جلسه آن  با پیروزی مطلق اصولگرایان (۶۷.۵۸% آرا) به ریاست غلامعلی حدادعادل و نایب رئیسانی چون محمدرضاباهنر و محمدحسین ابوترابی فرد و با ۲۹۰ نماینده تشکیل شد. جلسات مجلس هفتم در ابتدا درساختمان قدیمی برگزار می‌شد اما پس از مدتی به ساختمان بهارستان نقل مکان کردند.

در این سری از انتخابات، ۴۶میلیون و ۳۵۱هزار و ۳۲نفر واجد شرایط رای دادن بودند که  ۲۹میلیون و ۴۳۸هزار و ۳۰نفر(۵۰.۵۷%) شرکت کردند. تعداد شعب اخذ رای در سراسر کشور هم به ۳۹هزار و۸۸۵ می‌رسید.

مجلس هشتم

در تاریخ ۲۴اسفند۱۳۸۶، انتخابات هشتمین دوره مجلس برگزار شد. درمرحله اول، از ۲۰۵ کرسی مورد تأیید مجلس شورای نگهبان، ۲۹نامزد انتخاباتی اصلاح‌طلب، ۱۵۳ نامزد انتخاباتی اصولگرا و۲۳ نامزد انتخاباتی مستقل به مجلس راه یافتند.

درصد مشارکت مردم  در این دوره از انتخابات ۵۵.۰۴درصد اعلام شد. این انتخابات با بی اعتنایی مردم تهران روبه‌رو شد. به‌طوری‌که درصد مشارکت در حوزه تهران ۳۰درصد اعلام شد. پیش از تشکیل مجلس هشتم، فراکسیون اصولگرایان، تشکیل جلسه داد و از میان علی لاریجانی و غلامعلی حداد عادل، علی لاریجانی را به عنوان رئیس مجلس هشتم برگزیدند.

 در این دوره ازانتخابات مجلس شورای اسلامی محافظه کاران به پیروزی رسیدند. سرلیست انتخاباتی این گروه در تهران غلامعلی حداد عادل بود که با هشتصد و پنجاه هزار رای بیشترین آرای انتخابات در حوزه تهران را به خود اختصاص داد.

مرحله دوم

در مرحله دوم انتخابات هشتمین دوره مجلس که در تاریخ ۶ اردیبهشت سال ۸۷ برگزار شد، ۱۶۴داوطلب نمایندگی مجلس برای کسب ۸۲ کرسی، از مجموع ۵۴ حوزه انتخابی در ۲۱ استان کشور به رقابت پرداختند. در مرحله دوم انتخابات هم، ۱۸ نامزد انتخاباتی اصلاح طلب، ۱۸ نامزد انتخاباتی مستقل و ۴۶ اصولگرا به مجلس هشتم راه یافتند. درصد مشارکت این مرحله از انتخابات مجلس هشتم از طرف حاکمیت اعلام نشده است.

مجلس نهم

دوره نهم مجلس شورای اسلامی از ۷ خرداد ۱۳۹۱آغاز به کار کرد. در دور نخست انتخابات ۲۲۳ نامزد به مجلس راه یافتند و رقابت ۱۳۵ نفر برسر ۶۵ کرسی به دور دوم کشید که در نیمه اردیبهشت ۱۳۹۱ برگزار شد. با ابطال بعضی حوزه‌ها از مجموع ۲۹۰ کرسی مجلس، تکلیف ۲۸۶ کرسی مشخص شد. ‌۵٬۲۸۳نفر دراین انتخابات نام‌نویسی کردند و ۳۲۶۹ تأیید شدند و بدون انصراف شرکت کردند. در نهایت تا روز پیش از انتخابات نیز حدود ۱۰ نفر باز تأیید شدند. نکته مهم این بود که مجلس نهم پوست‌اندازی‌ای اساسی کرد و ۱۶۹ نماینده مجلس هشتم از این مجلس جاماندند؛ یعنی در برابر ۲۸۶ نماینده برگزیده، نزدیک به دوسوم مجلس تغییرکرد.

 وزارت کشور مشارکت مردمی را ۳۰٬۹۰۵٬۶۰۵ نفر و به میزان حدود ۶۴٫۲ درصد واجدان شرایط اعلام کرد. میزان مشارکت در پایتخت نیز، که به ادعای وزارت کشور ۴۸ درصد بوده، به‌طور ویژه مورد توجه ناظران سیاسی کشور قرار گرفت

مجلس دهم

دوره دهم مجلس شورای اسلامی از ۸ خرداد ۱۳۹۵ رسماً آغاز شد. نمایندگان این دوره در انتخاباتی که در ۷ اسفند ۱۳۹۴ و ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۵ برگزار شد، انتخاب شدند

از نظر ترکیب جنسیتی رأی‌دهندگان، ۴۸ درصد زن و ۵۲ درصد مرد بوده‌اند و از کل مجموعه آرا در کشور تعداد رأی‌دهندگان  از مجموع ۲۸۸ نفر منتخب دهمین دوره مجلس، ۲۷۱ نفر مرد و ۱۷ نفر زن هستند. در میان آن‌ها ۷۳ نفر در ترکیب سنی ۳۰ تا ۴۵ سال، ۱۸۷ نفر در ترکیب سنی ۴۵ تا ۶۰ سال و ۲۸ نفر در ترکیب سنی ۶۵ سال به بالا قرار دارند و میانگین سنی نمایندگان مجلس دهم ۵۰ سال است. قابل ذکر است که این تعداد نماینده زن در مجلس رکورد محسوب می‌گردد. روستاها ۳۱ درصد و در نقاط شهری ۶۹ درصد بوده‌است

اولین جلسه

جلسه افتتاحیه را عبدالرضا هاشم‌زائی، منتخب تهران به عنوان رئیس سِنی اداره کرد. سید مصطفی ذوالقدر نایب رئیس، و سیده فاطمه حسینی و سمیه محمودی، دو دبیر هیئت رئیسه سِنی مجلس دهم بودند. در  ۹ خرداد ۱۳۹۵ در دومین جلسه علنی مجلس دهم، رئیس و ۱۱ عضو هیئت رئیسه موقت این دور از مجلس انتخاب شدند:

علی لاریجانی توانست با ۱۷۳رأی در مقابل ۱۰۳ رأی محمدرضا عارف، ریاست موقت مجلس دهم را بر عهده بگیرد. مسعود پزشکیان با ۱۵۴ رأی و محمد دهقان با ۱۳۶ رأی به ترتیب به عنوان نایب اول و دوم رئیس انتخاب شدند.

مجلس یازدهم

انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و نخستین  انتخابات میان‌دوره‌ای پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری همزمان در ۲۰۸ حوزه انتخابی شامل ۶ هزار و ۱۱۲ شعبه شهری، ۵۷۷ شعبه روستایی و ۴۶۱ شعبه سیار اخذ رأی برای تعیین ۲۹۰ نماینده  مجلس و تعیین ۷ نماینده  مجلس خبرگان رهبری در ۵ حوزه انتخابی تهران، خراسان شمالی، خراسان رضوی، فارس و قم از ساعت ۸ صبح روز جمعه دوم اسفند آغاز و تا ساعت ۲۴ جمعه ادامه داشت. در این دوره ۵۷ میلیون و ۹۱۸ هزار و ۱۵۹ نفر واجد شرایط رأی دادن و ۲ میلیون و ۹۳۱ هزار و ۷۶۶ نفر رأی اولی بودند.

نام‌نویسی از متقاضیان نامزدی در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از روز ۱۰ آذر ۱۳۹۸ آغاز و تا ۱۶ آذر ۱۳۹۸ ادامه داشت که در مجموع ۱۶٬۱۴۵ نفر ثبت‌ نام کردند.

در این دوره از انتخابات، بیش از ۹۰ نفر از نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی که اکثراً اصلاح طلب بودند از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به علی مطهری، الیاس حضرتی، بهروز نعمتی، طیبه سیاوشی و محمدعلی پورمختار اشاره کرد.

انتخابات مجلس یازدهم در دو مرحله برگزار شد. مرحله اول این انتخابات در ۲ اسفند ۱۳۹۸ برگزار شد و ۲۷۹ نفر از نمایندگان مجلس مشخص شدند. مرحله دوم انتخابات در ۲۱ شهریور ۱۳۹۹برگزار شد و یازده نماینده باقی مانده که در مرحله اول رای نیاوردند و به مرحله دوم راه پیدا کردند، مشخص شد میزان مشارکت در مرحله دوم شرایطی بدتر از مرحله اول داشت و میزان آن در حدود ۲۰٪ بوده‌است.

یازدهمین مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۹۹ با حضور ۲۹۶ نفر از نمایندگان در ساختمان مجلس رسما کارش را آغاز کرد.

هیئت رئیسه سنی

سید رضا تقوی به عنوان رئیس، سید مصطفی میرسلیم نایب رئیس و روح‌الله نجابت و محسن فتحی، دو دبیر هیئت رئیسه سِنی بودند و جلسه را اداره کردند.

در ۸ خرداد ۱۳۹۹ در اولین جلسه علنی مجلس یازدهم، رئیس و ۱۱ عضو هیئت رئیسه دائم این دور از مجلس انتخاب شدند. محمدباقر قالیباف توانست با کسب ۲۳۰ رای در مقابل ۱۷ رای فریدون عباسی دوانی و ۱۲ رای ماخوذه سید مصطفی میرسلیم ریاست این دوره از مجلس را به مدت یکسال بر عهده بگیرد. سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی منتخب مردم مشهد با ۲۰۸ رای و علی نیکزاد منتخب مردم اردبیل با ۱۹۶ رای به عنوان نایب اول و دوم هیئت رئیسه مجلس انتخاب شدند.

زهرا جوان‌شیر _خبرنگار تحریریه جوان قدس